Φαράγγι Χαυγάς, Ελούντα

Ξεκινάμε από την Ελούντα με όχημα και με κατεθυνση δυτικά ανεβαίνουμε προς τον οικισμό Πινές. Μια εξαιρετική διαδρομή μέσα σε γραφικούς μικρούς οικισμούς η στενή άσφαλτος μας γυρίζει πίσω αρκετά χρόνια αφου οι εικόνες που αντικρίζουμε περιέχουν την παραδοσιακή αγροτική Κρήτη, αν και είμαστε τόσο κοντά στην Ελούντα. Είμαστε μόνο 15 χλμ μακριά από τον Άγιο Νικόλαο και λίγο μετά τον Πινέ και πάνω στον λόφο θαυμάζουμε το Μυλοτόπι του οικισμού, δηλαδή τους μύλους σε σειρά στην πλαγιά του λόφου, ένδειξη ότι στο παρελθόν εδώ φυσούσε πολύ κι η κινητήρια δύναμη του αέρα χρησιμοποιούνταν απ’ τους κατοίκους στην άλεση των σιτηρών. Πολλοί μύλοι είναι σε καλή κατάσταση κι αναπαλαιωμένο

Προχωράμε ακόμα 1 χλμ στη άσφαλτο και σε μια μικρη διασταύρωση στρίβουμε δεξια σε χωματόδρομο για 700 περίπου μέτρα όπου παρκάρουμε στην άκρη και κατεβαίνουμε πλέον με τα πόδια σε ένα δευτερεύον χωματόδρομο που μας οδηγεί μέσα στο φαράγγι. Προχωρόντας μέσα στο φαράγγι, η βλάστηση είναι πιό πυκνη και συχνά χρειάζεται να εισαι προσεκτικός στα κλαδιά που μπαίνουν στον δρόμο. Δυστυχώς σήμερα η ιστορική αυτή διαδρομή χρειάζεται κάποια συντήρηση, καθώς έχει καταληφθεί και από χαμηλή βλάστηση. Παρόλα αυτά δεν θα το χαρακτηρίσουμε επικύνδινο καθώς εντυπωσιάζει το πετρόχτιστο μονοπάτι μέσα στην κοίτη του φαραγγιού

Στε σημεία πριν μπούμε στο φαράγγι, παρατηρούμε παλιές πέτρινες περίτεχνες κατασκευές που οι πρόγονοί μας με πολύ κόπο και με ομαδική εργασία παρήγαγαν τον ασβέστη, υλικό απαραίτητο για το επίχρισμα των σπιτιών, αλλά και για την υγιεινή. Η παραγωγή γινόταν το καλοκαίρι, γιατί η φωτιά που άναβαν γύρω απ’ τα καμίνια έπρεπε να σιγοβράζει για καιρό και να μην πέσει βροχή, να τους τη σβήσει και να πάει τζάμπα ο κόπος. Τα καμίνια στηνόταν δίπλα σε μέρη που είχαν πέτρες, αλλά και ξυλεία για την πυρά, ενώ οι εμπλεκόμενοι κοιμόταν τριγύρω κάνοντας βάρδιες, για να μη σβήσει η φωτιά. Διαδικασία που έπαιρνε μέρες! Εδώ εντυπωσιάζουν τα σπηλιαράκια των βράχων και οι πέτρινοι περίβολοι γύρω τους.

Ακολουθώντας την κοίτη του φαραγγιού, περνάμε κάτω απ’ τον οικισμό του Χαυγά και μετά από δύο ώρες πορείας βγαίνουμε λίγο πριν την Πλάκα της Ελούντας, όπου συναντάμε το πρώτο μας σύγχρονο μαντρί. Όσο τουριστική κι αν είναι μια περιοχή οι βοσκοί και τα ζωντανά τους μας θυμίζουν πάντα ότι είμαστε στην Κρήτη. Εδώ δεν θα κατηφορίσουμε προς το τουριστικό χωριό, αλλά θα πάρουμε την ανηφορίτσα με κατεύθυνση νότια προς επιστροφή στην αφετηρία μας από αγροτικό δρόμο που το 2023 έγινε ασφαλτόστρωση σε όλο του το κομμάτι μέχρι τον οικισμό Πινές. Η θέα από δω αρχικά στη Σπιναλόγκα και στη συνέχεια στο σχίσμα και το κανάλι της Ελούντας είναι μαγευτική.

Η επιστροφή:

Από το σημείο αυτό ανεβαίνουμε τον στενό ασφαλτόδρομο πλέον, κατευθυνόμενοι νότια και για 1400μ. Από το σημείο αυτό (βλέπε στον χάρτη για περισσότερη βοήθεια) αφήνουμε τον δρόμο και μπαίνουμε σε καταπληκτικό παλιό μονοπάτι, στις άκρες του οποίου έχει ξερολιθιά κι απ’ τις δυο μεριές, σημείο κατατεθέν της περιοχής, αφού τέτοια περιτειχισμένα μονοπάτια ακολουθήσαμε και στο φαράγγι πριν λίγο. Εξάλλου επί Τουρκοκρατίας, το φαράγγι του Χαυγά αποτελούσε την κεντρική αρτηρία σύνδεσης του Άνω Μεραμπέλλου με την Σπιναλόγκα κι έπρεπε να είναι προσεγμένο.

Την χαμηλή βλάστηση τελευταίο αυτό κομμάτι της διαδρομής τη συμπληρώνουν θυμάρια, αγκαραθιές, ασπάλαθοι (που κάνουν τη ζωή δύσκολη σε όσους ήρθαν με σορτσάκι), όμως την παράσταση κλέβουν τα γιγάντια ανθισμένα γαϊδουράγκαθα (onopordum) με τα μαβιά άνθη τους, στα οποία βρίσκει κανείς ότι ζωύφια μπορείς να φανταστείς: έντομα, μέλισσες, σκαθάρια, χοχλιούς, πεταλούδες. Είναι τόσο ψηλά που φτάνουν ως το στήθος μας, δε χρειάζεται καν να σκύψουμε να τα φωτογραφίσουμε. Υπάρχουν ‘δάση’ απ’ αυτά, τα ευνοεί εδώ η περιοχή, καθώς φαίνεται.