Σπήλαιο Όξω Λατσίδι​

Το σπήλαιο Όξω Λατσίδι​, ένα από τα μεγαλύτερα σπήλαια της Κρήτης. Αρχικά ήταν βατά μόνο 50 μ. αργότερα μελετήθηκε στην ολότητά του από τον Ρ. Faure και χαρτογραφήθηκε από τους Ελ. Πλατάκη και Ι. Τσιφετάκη βρέθηκε δε επιμήκης γαλαρία μήκους 360 μ. Μετά την είσοδο συναντάμε αίθουσα μήκους 34 μ. και πλάτους 16 μ. και δεξιά θάλαμο 32 μ. Αριστερά σε συνολικό μήκος 330 μ. εκτείνεται η γαλαρία με πλάτος 2-8 μ. και ύψος 0,50 ώς 1,50 μ. Πρόσφατες έρευνες δίνουν στο σπήλαιο ακόμα μεγαλύτερο μήκος που φθάνει τα 1.000 μ.

Η είσοδος – κάθοδος είναι οριζόντια, διαστάσεων 1.30*1.25 μέτρων. Ακολουθεί απότομη κατάβαση 3,20 μέτρων και αμέσως επικλινής αίθουσα μήκους 34 μ, πλάτους 16μ και ύψους 2,5μ με κλιμακωτό δάπεδο γεμάτο από βράχους και φερτό υλικό. Προς τα δεξιά βρίσκεται θάλαμος μήκους 32 μ με λιθοματικό υλικό στα τοιχώματα. Από το ΝΑ τμήμα της πρώτης αίθουσας αρχίζει στενή γαλαρία μήκους 330μ με άξονα κατευθυνόμενο προς ΝΑ. Το πλάτος της είναι από 2-8μ (σε μερικά σημεία η δίοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί είναι πλάτους μόνο 0.8μ) το ύψος αλλού υπερβαίνει τα 3μ και αλλού είναι μόνο 0.5-1.5μ.

Πολλοί βράχοι βρίσκονται στο δάπεδο. Λεκάνες νερού και μικρές αβαθείς λίμνες σε πολλές περιοχές. Σταγονορροή υπάρχει σημαντική σε μερικά τμήματα. Μικρές ροές νερού σε λίγα σημεία, μεγαλύτερη στο τέρμα της γαλαρίας με παροχή περίπου 6-8κμ το 24ωρο. Εκεί η ροή εξαφανίζεται ανάμεσα από χαλίκια και άμμο. Σε όλο το μήκος της γαλαρίας φαίνονται καθαρά τα ίχνη μεγάλων παλαιών ροών νερού και μικρών σύγχρονων σε βροχερές περιόδους.

Αυτό σημαίνει ότι το σπήλαιο ήταν παλαιότερα κοίτη υπόγειου ποταμού εν ενεργεία που σήμερα βρίσκεται σε υποτυπώδη λειτουργία. Σε αυτό οφείλεται το γεγονός ότι το σπήλαιο έχει πολύ πτωχό λιθοματικό διάκοσμο. Ένας σταλαγμίτης διασπά λίγο τη μονοτονία του τοπίου. Οι σταλακτίτες είναι πολλοί αλλά μικροί μαστοειδείς κατά το πλείστον. Πολύ μικρές στήλες και λιθωματικά επικαλύμματα υπόλευκα και με υγρή επιφανείς, στα τοιχώματα πολλών περιοχών.

Μέχρι το 1/3 της διαδρομής η σχετική υγρασία του αέρα είναι 99%. Από εκεί και πέρα γίνεται μεγαλύτερη και φθάνει 100%. Επιφέρει δυσφορία στην αναπνοή και για αυτό μεγάλη παραμονή μέσα στο σπήλαιο δεν ενδείκνυται. Το δάπεδο είναι αλλού οριζόντιο και αλλού κατηφορικό με κατάβαση 2-4μ. Το τέρμα της γαλαρίας βρίσκεται περίπου 35 μ κάτω από το δάπεδο της εισόδου. Το Όξω Λατσίδι είναι από τα μεγαλύτερα σπήλαια της Κρήτης. Έχει πολύ ενδιαφέρον από άποψη γεωλογική και σπηλαιολογική.
​​

Μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί κυρίως για ευκολία των μελετητών και των επισκεπτών που αρέσκονται σε μεγάλες υπόγειες διαδρομές.