Σκορδύλο

Όταν το 1182 επί αυτοκρατορίας του Αλεξίου του Β’ του Κομνηνού οι Κρήτες αρνήθηκαν να πληρώσουν τους φόρους για το Βασιλικό ταμείο ο αυτοκράτορας για να λήξει την στάση απέστειλε στην Κρήτη το γιο του Ησαάκιο Άγγελο με 12 ευγενών αρχοντόπουλα σαν αρχηγό του στόλου με 100 πλοία μαζί με τον τοποτηρητή του Κωνσταντίνο Δούκα. Οι Κρήτες βλέποντας τις διαθέσεις αλλά και την δύναμη του αυτοκράτορα δεν προέβαλαν καμιά αντίσταση και προσήλθαν για να δηλώσουν υποταγή, στη συνέχεια ο τοποτηρητής διένειμε την Κρήτη σε δώδεκα ίσα μέρη, όσα και τα αρχοντόπουλα, και τους ανέθεσε τη διοίκηση του νησιού. Όλοι εκείνοι οι Ευγενείς συνοδεύονταν από τα μέλη της οικογένειας τους αλλά και πολλούς άλλους υποταγμένους στην υπηρεσία τους αφού η Κρήτη λόγο της μεγάλης περιόδου της Αραβικής κυριαρχίας είχε ελαττωθεί πληθυσμιακά και η ανάγκη σε εργάτες και λοιπό ανθρώπινο εργατικό δυναμικό ήταν μεγάλη, πλέον της ανάγκης να υπάρχουν άνθρωποι που να αναλάβουν την οικονομική διαχείριση της νήσου.

Μέσα από διάταγμα του ο Δούκας Κωνσταντίνος χωρίζει την περιοχή της Κρήτης σε τρεις επαρχίες και τις διανέμει στους δώδεκα ευγενείς. Οι τρεις αυτές περιοχές είναι τα Χανιά, το Ρέθυμνο και ο Χάνδακας. Πουθενά δεν κάνει αναφορές για το νομό Λασιθίου. Ο Αγγελάκης αναφέρει ότι κατά πάσα πιθανότητα τις περιοχές αυτές κατείχαν απόγονοι του Νικηφόρου Φωκά από παλαιότερη εγκατάσταση. Βέβαια με την πάροδο του χρόνου απόγονοι των ευγενών εγκαταστάθηκαν ανατολικότερα κι έτσι μέχρι σήμερα στη Σητεία έχουμε δύο οικισμούς που φέρουν τα ονόματα των δώδεκα αρχόντων τις Λιθίνες και το Σκορδύλο.

Από τα στοιχεία που έχουμε λοιπόν, σχετικά με την οικογένεια των Σκορδύλων, δε μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο ίδιος ο Μαρίνος Σκορδίλης ή κάποιος από τους άμεσους απόγονους του ίδρυσαν το μικρό και άνυδρο ορεινό χωριό στην περιοχή της Σητείας. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην περιοχή των Χανίων βάση της δικαιοδοσίας του Δούκα Κωνσταντίνου και κατ’ επέκταση του Αυτοκράτορα Αλεξίου του Α’ του Κομνηνού.

Εξάλλου σημαντικό στοιχείο, που ισχυροποιεί τα επιχειρήματα περί της ανυπαρξίας του Σκορδύλου κατά την ενετοκρατία, είναι το ότι κατά την απογραφή του Petro Castrofylaca το 1583 δεν αναφέρεται αλλά ούτε και στη μέχρι σήμερα γνωστή χαρτογραφία έχει σημειωθεί τέτοιο όνομα στην περιοχή της Σητείας.

Εξάλλου και ο ισχυρισμός ότι καταστράφηκε από τις επιθέσεις των Τούρκων ή του Μπαρμπαρόσα το 1535-1537 δεν μπορεί να είναι ορθός.Δεν μπορεί δε να είναι σωστός για τρεις λόγους: α) το χωριό του Σκορδύλου απέχει μόνο κατ’ ολίγον από το οργανωμένο Φρούριο του Monte Forte στο οποίο υπήρχε ισχυρή και οργανωμένη φρουρά, β) η περιοχή αντιθέτως είναι κατά πολύ απομακρυσμένη από τα παράλια της Κρήτης και ειδικά της Σητείας με δρόμους όχι ιδιαίτερα προσιτούς συνυπολογιζομένου ότι κανείς δεν τολμά να κάνει αποβατική επιχείρηση σε τέτοιο βάθος υπάρχοντος φρουρίου με ισχυρή φύλαξη, γ) τέλος, βάση των σωζόμενων κτηρίων δε βρίσκεται οίκημα που να παραπέμπει σε ενετική περίοδο, τα κτίσματα έχουν την κλασσική δομή της οθωμανικής περιόδου στην Κρήτη. Άρα η υπόθεση ότι μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς και ειδικότερα του Χάνδακα οι εναπομείναντες Σκορδίλιδες και πιθανόν οι καταγόμενοι από τους Σαρακίνους να εγκαταστάθηκαν στην ορεινή και άνυδρη περιοχή που σήμερα ορθώνεται το γραφικό χωριό.

Ανακεφαλαιώνοντας, λοιπόν, τα στοιχεία μας μπορούμε να εξάγουμε τα εξής συμπεράσματα σχετικά με την ιστορία περί της χρονολογίας κτήσεως μπορούμε να πούμε ότι απόγονοι του Μαρίνου Σκορδύλη εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Σητείας και ειδικότερα στο Σκορδύλο κατά την περίοδο μετά την τελική πτώση του Χάνδακα στους Οθωμανούς. Οι γνώσεις μας περί της οικογενείας των Σκορδύλων μας επιτρέπει να γνωρίζουμε ότι υπήρξε εγκατάσταση των Σκορδύλιδων στη περιοχή της Σητείας και όπως αναφέραμε σε ορεινές περιοχές. Το Σκορδύλο είναι χωρίο που κατ’ εξοχήν είναι ορεινό, άνυδρο και άρα καθόλου θελκτικό προς τους Οθωμανούς οι οποίοι κατοικούσαν σε περιοχές πλούσιες και ένυδρες. Τέλος βάση του τοπωνυμίου της Σαρακίνας πλησίον του χωριού παραπέμπει στην οικογενεια των Σκορδύλων και δει στους απογώνους με την επωνυμία Σαρακήνοι.

Ο τελευταίος ισχυρισμός αν και εν πολλοίς αυθαίρετος είναι λογικός. Βέβαια πέρα από τις ιστορικές πηγές η ύπαρξη των κτισμάτων που δεσπόζουν στο χωριό δηλώνουν ξεκάθαρα και την καταγωγή και χρονολογία προέλευσης. Κτίσματα λιτά, πετρόκτιστα με τις καμάρες που κλασσικά συναντούμε στα κτίσματα της Οθωμανικής περιόδου στην Κρήτη και τέλος η Οθωμανική Βρύση στην περιοχή «σχισμένη πέτρα»[ κόσμημα αρχιτεκτονικής δημιουργίας των μαστόρων της οθωμανικής περιόδου με «πλουμιά» σκαλιστά στις εσωτερικές καμπύλες αλλά και τις εσοχές, δείγμα της αρχιτεκτονικής που οι Οθωμανοί επέβαλαν στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της πολύχρονης κυριαρχίας τους.

Κρήνης χαρακτηρισμένης ως διατηρητέας η οποία παίρνει τ’ όνομά της από το γεγονός ότι δεν υπάρχει πηγή ή κάτι ανάλογο στην περιοχή αλλά το νερό προέρχεται από το σχίσιμο μιας πέτρας και είναι νερό που αναβλύζει όλη τη διάρκεια του έτους με φυσικό γεγονός τους καλοκαιρινούς μήνες να ελαττώνει την ποσότητά του. Παρά το φυσικό γεγονός δεν γνωρίζουμε γεωλογικά από ποιο σημείο πηγάζει το νερό για να καταλήγει στη σχισμένη πέτρα.