Οροπέδιο Καθαρό – Σελάκανο

Από τον μικρό οικισμό του Καθαρού που βρίσκεται στις βόρειες άκρες του οροπεδίου και σε υψόμετρο 1160μ, όπου μπορούμε να πιούμε και τον καφέ μας στους καλοκαιρινούς μήνες, ακολουθούμε το χωματόδρομο προς το Σελάκανο, σε κατεύθυνση νότια-νοτιοανατολικά και προχωράμε ανάμεσα απο αγροικίες και ελαφρά καλλιεργήσιμα χωράφια. Παρατηρούμε τις πολλές τεχνητές λιμνούλες – δεξαμενές που χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους του Καθαρού για τη συγκέντρωση νερού και για το πότισμα των καλλιεργειών.

Για σχεδόν 7 χλμ δεν αλλάζουμε βασική κατεύθυνση και έχουμε πάντα στα δεξιά μας το μεγαλύτερο μέρος του οροπεδίου.
Καθώς διασχίζουμε το οροπέδιο αυτό αποκαλύπτεται καταπράσινο ακόμη, μετά τις βροχοπτώσεις των τελευταίων εβδομάδων, προστατευμένο από τους γύρω ορεινούς όγκους. Το καλοκαίρι δεν έχει φτάσει ακόμη εδώ και ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει στην άνοιξη, καθώς τα χωράφια είναι στολισμένα με κατακόκκινες παπαρούνες, εξωτικές ορχιδέες και πολύχρωμα αγριολούλουδα.

Επιβλητικό και το ορεινό τοπίο που διασχίζουμε, με δενδρώδεις πρίνους να ξεφυτρώνουν αγέρωχα και πεισματικά ανάμεσα από ανοιχτόχρωμα γκρίζα βράχια, σμιλευμένοι από τους δυνατούς βοριάδες. Καλύψαμε τα 7χλμ περίπου της διαδρομής μέσα ή καλύτερα στις ανατολικές παρυφές του οροπεδίου και φτάσαμε στην ‘έξοδο’ του από την νότια πλευρά, από όπου αρχίζει πλέον να ανοίγεται όλο και πιο πανοραμικά η θέα προς νότο και λίγο παρακάτω προς όλη την κοιλάδα του Σελάκανου.

Η βλάστηση αλλάζει ριζικά και μπαίνουμε στην πευκόφυτη περιοχή των Μαλλών, όπου πριν αρκετά χρόνια μια πυρκαγία έκαψε ενά μεγάλο μέρος από την συγκεκριμένη έκταση.
Έχουμα ήδη κάμποση ώρα που κατηφορίζουμε και στα 7,4 χλμ βλέπουμε στα δεξιά μας έναν μισο-εγκαταλλελειμένο χωματόδρομο ο οποίος σταματάει 100μ πιο κάτω αλλά εμείς συνεχίζουμε στην κατεύθυνση αυτή μέχρι να δούμε το μονοπάτι που θα μας πάει στα Μαθοκοτσανά. Εχουμε αφήσει πίσω μας το δάσος και περπατάμε σε ανοικτή έκταση και η εικόνα του μονοπατιού εναλλάσεται από δυσδιάκριτο σε ευδιάκριτο. Προς το τέλος, λιγο παρακάτω, γίνεται και πάλι δύσκολο στην ανίχνευσή του.

Αυτό όμως δεν μας δυσκολεύει και πολύ αφου εχουμε μπροστά μας θεαματικά όλη την κοιλάδα του Σελάκανου, τον ομώνυμο οικισμό αλλά και το δρόμο που θα συναντήσουμε λίγο παρακάτω. Λίγο πιο κάτω και στα αριστερά μας είναι και ο εγκαταλελειμένος οικισμός Μαθοκοτσανά με τα λιγοστά του οικίματα.

Από εκει μας περιμένει ο χωματόδρομος που μας κατευθύνει δυτικά προς Σελάκανο ή έχουμε την επιλογή να κινηθούμε ανατολικά πάλι από χωματόδρομο, και μέσα από καλλιεργημένες εκτάσεις πλέον να φτάσουμε στις Μάλλες έχοντας στα δεξιά μας την χαράδρα του Σελάκανου.

Το Οροπέδιο Καθαρό

Το οροπέδιο Καθαρού βρίσκεται στην οροσειρά της Δίκτης, σε υψόμετρο 1150 μέτρων, 16 χλμ δυτικά της Κριτσάς. Είναι ένα πανέμορφο οροπέδιο, με ξεχωριστό μικροκλίμα, ιδιαίτερη χλωρίδα και πανίδα, από τα πιο εντυπωσιακά της Κρήτης. Με τις ψηλότερες κορφές των Λασιθιώτικων βουνών, (Λάζαρος 2.085 μ και Σπαθί 2148 μ), να δεσπόζουν επιβλητικές και περήφανες, εντυπωσιάζει με εικόνες σπάνιας ομορφιάς. Πολλοί επισκέπτες ανηφορίζουν όλες τις εποχές του χρόνου, είτε για να απολαύσουν τις χιονισμένες πλαγιές της Δίκτης, είτε τη δροσιά τους καλοκαιρινούς μήνες (η θερμοκρασία είναι πάντα αρκετούς βαθμούς χαμηλότερη απ’ ότι στα πεδινά), ή σπιτίσιες νοστιμιές στις οικογενειακές παραδοσιακές ταβέρνες.

Κατοικείται από ελάχιστους μόνιμους κατοίκους, αν και υπάρχουν αρκετές αγροικίες και οικήματα, καθώς και γεωργικές καλλιέργειες (ξακουστά για τη νοστιμιά τους τα σταφύλια, μήλα και πατάτες). Το καθεστώς ιδιοκτησίας γης στο οροπέδιο είναι ιδιαίτερο και αποτυπώνεται σε οθωμανικά έγγραφα και διενέξεις που χρονολογούνται από την περίοδο της τουρκοκρατίας/ενετοκρατίας. Θεωρείται κοινοτικό κτήμα που ανήκει στο κοινοτικό διαμέρισμα της Κριτσάς και δικαίωμα κατοικίας ή καλλιέργειας (όχι όμως ιδιοκτησίας) έχουν μόνο οι Κριτσώτες.

Τα νερά του οροπεδίου μεταφέρονται μέσω του φαραγγιού του Χαυγά στο οροπέδιο Λασιθίου στην καταβόθρα του ‘Χώνου’ και καταλήγουν στο φράγμα του Αποσελέμη. Τα κύρια ορειβατικά μονοπάτια που φτάνουν στο Καθαρό είναι το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 από το Οροπέδιο Λασιθίου, το Ε4 προς το Σελάκανο και το παλιό κανλντερίμι από την Κριτσά, που χρονολογείται από τους Μινωικούς χρόνους.