Μυρσίνη

Η Μυρσίνη είναι χωριό της επαρχίας Σητείας, της ανατολικότερης επαρχίας στην Κρήτη. Βρίσκεται στο βόρειο οδικό άξονα Κρήτης, στο δρόμο Αγίου Νικολάου – Σητείας, 45 χιλιόμετρα από τον Άγιο Νικόλαο και 23 χιλιόμετρα από τη Σητεία. Σε υψόμετρο 330μ και με δυτικό προσανατολισμό έχει θέα στον κόλπο του Μεραμπέλλου και σε υπέροχα ηλιοβασιλέματα.

Η περιφέρεια της Μυρσίνης στα βόρεια φτάνει μέχρι τη θάλασσα και στα δυτικά μέχρι το περιοδικό ρέμα Κυνοπόταμος που αποτελεί το σύνορο με την περιφέρεια του χωριού Τουρλωτή. Στα νότια και ανατολικά συνορεύει με την περιφέρεια του χωριού Μέσα Μουλιανά στις κορυφογραμμές των βουνών που χωρίζουν τα δυο χωριά, στα νότια – νοτιοανατολικά του Αγριλού (κορυφή 657μ.) και στα ανατολικά του Κάστελλου (κορυφή 498μ.).

Στην περιφέρεια της Μυρσίνης, σε διάφορες θέσεις, υπάρχουν κατάλοιπα της ανθρώπινης παρουσίας που χρονολογούνται από τη Μινωική εποχή (3000-1100π.Χ.) μέχρι και την Πρώιμη Γεωμετρική περίοδο (1100-900π.Χ.), ενώ ενδείξεις υπάρχουν για χρήση του χώρου κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους (67π.Χ-330μ.Χ.).
Στην τοποθεσία Άγιος Αντώνιος σώζεται ναός της Μεσοβυζαντινής εποχής (961-1204μ.Χ.) ή της πρώιμης Βενετοκρατίας (1204-1453μ.Χ.) δίπλα σε μεσαιωνικό πύργο. Μνεία της ύστερης Βενετοκρατίας (1453-1669μ.Χ.) διατηρείται στο ναό του Αγίου Γεωργίου, μέσα στον οικισμό της Μυρσίνης.

Μπορεί να υποτεθεί η συνέχεια της κατοίκησης στον Άγιο Αντώνιο, στον Άγιο Γεώργιο και άλλου και για τα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, αφού τουλάχιστον από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, στην περιφέρεια της Μυρσίνης υπήρχαν επτά συνοικισμοί – μετόχια. Το χωριό με την ονομασία Μετόχια (Metochia) αναφέρεται σε γραπτές πηγές για πρώτη φορά στην απογραφή που έγινε κατά τη διάρκεια της αιγυπτιακής κατοχής το 1834 με 22 χριστιανικές και 2 μουσουλμανικές οικογένειες. Τα μετόχια – συνοικισμοί ήταν: ο Άγιος Γεώργιος ή Μαντράκι ή Ζερβουδιανά, η Αγία Μαρίνα, το Πέρα Μετόχι ή Τσαγκαριανό, ο Άγιος Αντώνιος, ο Κάστελλος, το Μανιαδιανό και ο Άη Γιάννης.
Μεμονωμένες κατοικίες υπήρχαν και σε άλλα σημεία, όπως στη θέση Πρίνος όπου κατοικούσε η οικογένεια Περβολακιανού ως το 1945, στη θέση Χαλινομούρι όπου κατοικούσε μέχρι το 1922 η οικογένεια Γ. Τσικαλάκη (Τσικαλογιώργη) και στη θέση Λαψανάρης όπου κατοικούσε η οικογένεια Δανδουλάκη (Νταντουλόπαπα).

Με το πέρασμα των χρόνων οι κάτοικοι των συνοικισμών συγκεντρώθηκαν στον Άγιο Γεώργιο και κάποια από τα μετόχια εγκαταλείφθηκαν εξ’ ολοκλήρου, όπως το Τσαγκαριανό, ενώ σε άλλα, ορισμένες οικογένειες διατήρησαν κάποια εγκατάσταση με περιστασιακή χρήση.

Οι επτά συνοικισμοί ήταν γνωστοί με το κοινό όνομα «Μετόχια» και αργότερα «Μετόχια Τουρλωτής». Το πιθανότερο είναι ότι δεν υπήρχε άμεση σχέση με την Τουρλωτή, αλλά επρόκειτο μόνο για γεωγραφικό προσδιορισμό.
Ακόμα, είναι πιθανό το όνομα «Μετόχια» να απηχεί τη σύνδεση κάποιων συνοικισμών, ιδίως αυτών που έχουν εκκλησία στον πυρήνα τους, με μεγάλα μοναστήρια που είχαν ιδιόκτητες εκτάσεις στην περιοχή. Για τον Άγιο Γεώργιο, σημερινό ενοριακό ναό της Μυρσίνης, είναι γνωστό από τις εντοιχισμένες στο κτίσμα επιγραφές του 1635 και του 1831, ότι εκεί κατοικούσαν μοναχοί ή/ και υπήρχε κάποιο μοναστήρι τουλάχιστον από το 17ο αιώνα.

Μετά το 1916 και όταν πια οι κάτοικοι είχαν ως επί το πλείστον συγκεντρωθεί στον Άγιο Γεώργιο, αποφασίστηκε από την κοινότητα, ύστερα από πρόταση του Χατζή Μανόλη Ζερβάκη, να δώσουν στο σχεδόν ενοποιημένο χωριό το όνομα «Μυρσίνη». Αφορμή για την ονομασία έδωσε μια τεράστια μυρτιά που υπήρχε στο δυτικό άκρο του χωριού, αλλά και το ότι ο θάμνος αυτός υπάρχει σε αφθονία σε διάφορα μέρη της περιφέρειας του χωριού όπως στον Άγιο Αντώνιο και τους Κοντομέρτους. Επίσημα δόθηκε το όνομα «Μυρσίνη» στο χωριό το 1928, οπότε αναγνωρίστηκε Κοινότητα. Αμέσως έγιναν εκλογές και πρώτος πρόεδρος του χωριού εκλέχτηκε ο Ιωάννης Μιχ. Τσιρακάκης.

ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ – ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1834: Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 το χωριό απογράφεται με την ονομασία Μετόχια (Metochia) με 22 χριστιανικές και 2 μουσουλμανικές οικογένειες.
1881: Στην οθωμανική απογραφή του 1881 το χωριό απογράφεται με την ονομασία Μετόχια Τουρλωτής με 440 χριστιανούς κατοίκους και 7 μουσουλμάνους.
1900: Στην απογραφή του 1900 το χωριό απογράφεται με την ονομασία Μετόχια Τουρλωτής με 358 χριστιανούς κατοίκους.
1920: Στην απογραφή του 1920 το χωριό απογράφεται με την ονομασία Μυρσίνη με 366 χριστιανούς κατοίκους.
1928: 339 κάτοικοι
1940: 402 κάτοικοι
1951: 343 κάτοικοι
1961: 317 κάτοικοι
1971: 277 κάτοικοι
1981: 261 κάτοικοι
1991: 196 κάτοικοι
2001: 193 κάτοικοι

Πρόσθετες πληροφορίες

Τοποθεσία: Περιοχή Σητείας – 45 χλμ. Από Άγιο Νικόλαο, 23 χλμ από Σητεία

Πρόσβαση: Άσφαλτος

Κάτοικοι: 147 (2012)

Υψόμετρο: 330μ

Πύργος του Κορνάρου στον Άγιο Αντώνιο και η εκκλησία

Ο Άγιος Αντώνιος είναι τοποθεσία ενάμιση χιλιόμετρο βόρεια του σημερινού χωριού Μυρσίνη. Δεν είναι γνωστό πότε χτίστηκε εδώ ο αρχικός ναός του Αγίου Αντωνίου, ούτε πότε ανεγέρθηκε ο πύργος. Το μόνο σίγουρο είναι ότι σε αυτό το χώρο υπήρχε για πολλά χρόνια ένας συνοικισμός, το μετόχι του Αγίου Αντωνίου, με το ναό του, τα σπιτάκια του, τον πύργο, το νερό στη φλέγα κάτω από το σημερινό δρόμο και τη φυσική ομορφιά του.

Ναός του Αγίου Αντωνίου

Η οικοδόμηση του αρχικού ναού ανάγεται με επιφύλαξη στη Βυζαντινή εποχή. Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής αλλά και περιηγητών, ο ναός ήταν γεμάτος τοιχογραφίες που απεικόνιζαν αγίους και ευαγγελικά γεγονότα. Σε μια τοιχογραφία οι ντόπιοι είχαν αναγνώσει «Αλέξιος Κομνηνός Αυτοκράτωρ Κωνσταντινουπόλεως». Με την κατάρρευση του πύργου το 1918, ο ναός στο μεγαλύτερο μέρος του γκρεμίστηκε αλλά πολύ γρήγορα, το 1920, ξαναχτίστηκε στη σημερινή μορφή του.

Στο βόρειο τοίχο στο εσωτερικό του ναού σώζεται το χάραγμα «Βιτζεντζο Κορνάρος 1677». Ο προσκυνητής του Αγίου Αντωνίου που θέλησε να αφήσει μνημόνιο της επίσκεψής του στο ναό δεν είναι ο ποιητής του Ερωτόκριτου. Το πιθανότερο είναι πως πρόκειται για έναν από τους απογόνους της εξελληνισμένης βενετσιάνικης οικογένειας αρχόντων που έδρασε στη Σητεία τα χρόνια της Βενετοκρατίας. (Ο ποιητής του Ερωτόκριτου Βιτσέντζος Κορνάρος γεννήθηκε στην Τραπεζόντα Σητείας το 1553, έζησε στη Σητεία μέχρι το 1580 και αργότερα εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο όπου και πέθανε το 1613.)

Πύργος του Κορνάρου στον Άγιο Αντώνιο

Η οικοδόμηση του πύργου ανάγεται στα χρόνια της Βενετοκρατίας. Είναι πιθανό να ανεγέρθηκε ως οχυρή κατοικία – πυργόσπιτο, κάτι το οποίο συνηθιζόταν μετά το 15ο αιώνα από αρχοντικές οικογένειες που ζούσαν στην ύπαιθρο. Ταυτόχρονα μπορεί να χτίστηκε και για λόγους φρούρησης της περιοχής, λόγω των συχνών πειρατικών και τούρκικων επιδρομών.
Σε κάθε περίπτωση, οι κάτοικοι του πύργου μπορούσαν από ψηλά και με ασφάλεια -λόγω των επάλξεων- να εποπτεύσουν σε μεγάλη απόσταση ξηρά και θάλασσα. Ακόμα, σε περίπτωση επιδρομής μπορούσαν να αμυνθούν μέσα από το συμπαγή όγκο του πύργου με τα μικρά ανοίγματα και να προστατευτούν για κάποιο διάστημα λόγω της αυτονομίας του οικοδομήματος με τους δυο ορόφους και τη μεγάλη αποθήκη.

Κατά την επανάσταση ενάντια στους Οθωμανούς του 1897, οι ντόπιοι φοβήθηκαν μήπως οι Τούρκοι καταλάβουν και εκμεταλλευτούν το πύργο και για αυτό προσπάθησαν να τον κατεδαφίσουν με δυναμίτες. Ο πύργος υπέστη σοβαρές ρωγμές και σε μια μεγάλη κακοκαιρία του 1918 ένα μεγάλο τμήμα του κατέρρευσε γκρεμίζοντας εν μέρει και το ναό του Αγίου Αντωνίου. Τη δεκαετία του 1990 ο πύργος αναστηλώθηκε -αν και εκκρεμεί ακόμα η συμπλήρωση των σοβάδων- και έκτοτε είναι επισκέψιμος. Αν είναι ανοιχτός, ανεβείτε..