Λάστρος

Η Λάστρος βρίσκεται στο Δήμο Σητείας, στο ανατολικό τμήμα της Κρήτης. Είναι ένα γραφικό χωριό, με λίγους κατοίκους κατά τη διάρκεια του χειμώνα που πυκνώνουν το καλοκαίρι. Στην απογραφή του 2001 είχε 161 κατοίκους και κατά την απογραφή του 2011 είχε 104 κατοίκους. Μαζί με το χωριό Άγιο Πνεύμα Λασιθίου αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Λάστρου Λασιθίου και ανήκουν στην Δημοτική ενότητα Σητείας του Δήμου Σητείας. Μέχρι το 2010 ανήκε στο καποδιστριακό Δήμο Σητείας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 314 μέτρων, σε μία κοιλάδα ανάμεσα στο όρος Καψά (1000 μ.) δυτικά και κάποια μικρότερα υψώματα ανατολικά. Δυτικά και νότια του χωριού διακρίνεται πάνω στα υψώματα το ρήγμα της Λάστρου, γνωστό και ως «στεφανιές». Το ρήγμα έχει αρκετά μέτρα ύψος.

Στη Λάστρο έχει εντοπιστεί μινωικός οικισμός, του οποίου το όνομα μπορεί να διατηρεί μέχρι σήμερα. Νοτιοδυτικά του χωριού εντοπίστηκε υστερομινωικό νεκροταφείο στο οποίο βρέθηκε χάλκινο ξίφος, αγγεία και πήλινο γυναικείο ειδώλιο. Άλλοι δύο τάφοι της ίδια περιόδου έχουν εντοπιστεί στη θέση Λαγγάδες. Στη σπηλιά Κυνηγόσπηλιος ανακαλύφθηκαν ευρήματα της αρχαϊκής εποχής.

Ο Φραντσίσκο Μπαρότσι αναφέρει το 1577 το χωριό ως Lastro. Στην απογραφή του Καστροφύλακα (Κ138) του 1583 αναφέρεται ότι έχει 282 κατοίκους. Το χωριό αναφέρεται από το Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630 και την τουρκική απογραφή του 1671. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται ως Làstro με 27 χριστιανικές και 6 τουρκικές οικογένειες. Το 1881 αναφέρεται ότι έχει 438 χριστιανούς κατοίκους. Στην απογραφή του 1920 είχε 480 κατοίκους. Η πορεία του πληθυσμού στις επόμενες απογραφές: 484 (1928), 459 (1940), 407 (1951), 325 (1961), 207 (1971), 181 (1981).

Στο χωριό δραστηριοποιείται ο Προοδευτικός Σύλλογος Λάστου. Από τη Λάστρο κατάγονται οι:

Κωστής Φραγκούλης (Ανταίος), (1905-2005), συγγραφέας, λογοτέχνης, λαογράφος
Νίκος Ζερβονικολάκης, συγγραφέας – δημοσιογράφος
Μιχαήλ Καταπότης (Λάστρος 1878-1947), γιατρός, βουλευτής της Κρητικής Βουλής, βουλευτής Λασιθίου και Γερουσιαστής, Υπουργός Γενικός Διοικητής Κρήτης
Εμμανουήλ, Ι. Μοσχολιδάκης, μακεδονομάχος
Στυλιανός Πλακαντωνάκης, (γενν. 1915), συγγραφέας
Στη Λάστρο βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, από τη βυζαντινή εποχή. Οι αγιογραφίες της ασβεστώθηκαν και καταστράφηκαν. Σώζεται η ενετική καμπάνα, στην οποία είναι χαραγμένη η χρονολογία 1609.