Ζάκρος

Ένα από τα γραφικότερα χωριά της Κρήτης, η Ζάκρος, βρίσκεται 18,5 χλμ μακριά από το Παλαίκαστρο. Έχει πληθυσμό 1050 κατοίκους, που κύρια απασχόλησή τους είναι η γεωργία και ειδικότερα η παραγωγή ελαιολάδου.

Στην απογραφή των Ενετών του 1583 δεν αναφέρεται, αλλά είναι βεβαιωμένο πως υπήρχε γιατί αναφέρεται σε χάρτες της περιοχής σαν Xacro. Φαίνεται πως είχε καταστραφεί και εγκαταλειφθεί μετά τις Τουρκικές επιδρομές του 1471 και 1538. Δεν αναφέρεται ούτε στην Τουρκική του 1671 παρά μόνο του 1880.

Η ετυμολογία του ονόματος είναι άγνωστη, αλλά οπωσδήποτε είναι όνομα προελληνικό, Δεν φαίνεται ότι μπορεί να στηριχθεί η θεωρία που υποστήριζαν μερικοί ότι το τοπωνύμιο έχει σχέση με τους Ζακκαρού, λαού που επιτέθηκε στην Αίγυπτο τον 130 π,Χ. αι. Ο Αγγελάκης (Σητειακά σελ. 69, Τόμος Α’) πιστεύει πως είναι συνένωση του Αιολικού Ζα αντί Διά και άκρος = Δίακρος δηλ. Εσχατιά.

Αρχαία ερείπια εντοπίστηκαν και στις τοποθεσίες Ξεροκαμπουλίνα, Αμπέλες, Χοιρόμανδρες, Ανθρωπολίθοι, Κούκου Κεφάλι, Βίγλες, Σκουλάτσα, Ταβέρνες, Σκάφη Βακλιάς και Πεζούλες Κεφάλας. Σημαντικό επίσης είναι και το μινωικό ιερό κορυφής στον Τραόσταλο.

Στον δρόμο για την Κάτω Ζάκρο μόλις βγαίνουμε από το χωριό συναντούμε τα ερείπια μιας Μινωικής έπαυλης που ανάσκαψε ο καθηγητής Ν. Πλάτων, Σ’ αυτήν βρέθηκαν κτιστός ληνός με δύο δοχεία και συλλεκτήρα γλεύκους. Επίσης βρέθηκαν κομμάτια από τοιχογραφίες με φυτικά ποικιλόχρωμα θεάματα. Η έπαυλη χρονολογείται στην υστερομινωική εποχή. Σπουδαίο εύρημα επίσης είναι ένας πίθος με σημεία γραμμικής Α.

Στην Κάτω Ζάκρος, ένα μικρό παραθαλάσσιο οικισμό, βρίσκεται το τέταρτο μεγαλύτερο Μινωικό Παλάτι της Κρήτης, το οποίο έφερε στο φως το 1961 ο μεγάλος Έλληνας αρχαιολόγος Ν. Πλάτων. Βρίσκεται 7,5 χλμ από τη Ζάκρο, στον ομώνυμο κόλπο.

Σε μικρή απόσταση από το χωριό της Ζάκρου ξεκινά ένα από τα ομορφότερα φαράγγια της Κρήτης, το Φαράγγι των Νεκρών, όπως ονομάζεται, το οποίο καταλήγει στην Κάτω Ζάκρο. Το φάραγγι είναι απαράμιλλης ομορφιάς και στα πλάγια του υπάρχουν τεράστιες σπηλιές. Σ’ αυτές τις σπηλιές έχουν ανακαλυφθεί τάφοι από τη Μινωική περίοδο και ευρήματα μεγάλης αρχαιολογικής αξίας, τα οποία φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείo της Σητείας. Γι’ αυτό το λόγο έχει πάρει το όνομα “Φαράγγι των Νεκρών” και οι σπηλιές, “Σπήλαια των Νεκρών”.

Όλη η περιοχή διακρίνεται για την πλούσια βλάστησή της που οφείλεται στις ονομαστές πηγές του χωριού από τις οποίες οι πιο σπουδαίες βρίσκονται σε θέση «Μέσα Μύλος», «Βίγλου», «Ανεβάλουσα» και «Παλαίμυλος».

Σήμερα στην Κάτω Ζάκρο κατοικούν πάνω από 1000 άνθρωποι, οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία και το ψάρεμα. Στην παραλία υπάρχουν μερικές ταβέρνες και καφετέριες για τους επισκέπτες.