Φαράγγι του Χα

Το Χα είναι ένα φαράγγι στην ανατολική πλευρά του νησιού της Κρήτης στην Ελλάδα. Βρίσκεται στο νομό Λασιθίου μεταξύ Καβουσίου και Κάτω Χωριού, στη δυτική πλαγιά του βουνού Θρυπτή, βόρεια της Ιεράπετρας. Η είσοδός του που είναι μόλις τρία μέτρα, βρίσκεται σε υψόμετρο 370μ. και ως την έξοδο κατηφορίζει και καταλήγει σε υψόμετρο 140μ.

Έχει περίπου 33 ραπέλ το μεγαλύτερο από τα οποία αγγίζει το ύψος των 35μ. Γενικά διαθέτει πολύ στενά τοιχώματα, με πλάτος μόλις λίγα εκατοστά. Προς το τέλος του φαραγγιού χύνεται ένας μεγάλος καταρράκτης ύψους 215 μέτρων. Αν και υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκδοχές για την προέλευση του ονόματός του, αυτή που υπερισχύει είναι ότι προέρχεται ετυμολογικά από το ρήμα “χάσκω” που σημαίνει δημιουργώ χάσμα, άνοιγμα.

Το φαράγγι του Χα έχει 26 τεχνικές καταβάσεις η μεγαλύτερη εκ των οποίων είναι 30μ. και σχεδόν καθόλου περπάτημα. Γι’ αυτό οι επισκέπτες του είναι κυρίως έμπειροι ορειβάτες, καθώς είναι αρκετά επικίνδυνο. Θεωρείται ένα από τα αγριότερα φαράγγια της Ελλάδας και ένα από τα πιο δύσκολα για διάσχιση, αλλά ένα από τα 10 ομορφότερα σε όλη την Ευρώπη. Οι πρώτοι που το διέσχισαν ήταν τρεις Θεσσαλονικείς ορειβάτες, ο Σταύρος Λαζαρίδης, ο Βλάσης Χατζηπαναγιώτου και ο Χρόνης Αματζίδης. Για να το διασχίσουν χρειάστηκαν μία εβδομάδα, από τις 17 ως τις 23 Ιουνίου το 1987.

Το φαράγγι διαθέτει πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Οι μικρές λίμνες αποτελούν σημαντικούς υδροβιότοπους για πολλά μεταναστευτικά πουλιά, αλλά και για μόνιμα πουλιά και θηλαστικά. Από τα θηλαστικά το είδος που κυριαρχεί είναι ο κρητικός λαγός, ενώ συναντάται και η κρητική νυφίτσα (καλογυναικάρι) και ο κρητικός ασβός (άρκαλος).

Έχει, επίσης, παρατηρηθεί ο ακανθωτός ποντικός, τρωκτικό που δεν υπάρχει αλλού στην Ευρώπη και είναι στοιχείο της αφρικανικής πανίδας. Στο φαράγγι θα συναντήσει κανείς την τραχεία πεύκη καθώς και πλήθος άλλων ειδών δέντρων και θάμνων, αρωματικών φυτών και λουλουδιών. Πολλά σπάνια και απειλούμενα φυτικά είδη έχουν βρει ιδανικό καταφύγιο μέσα στη Χαράδρα.

Στο Χα υπάρχει ένα παραφάραγγο, το φαράγγι του Μάστορα, το οποίο αναπτύσσεται νότια του Χα τέμνοντάς τον κάθετα σχηματίζοντας τον καταρράκτη του Μάστορα, ύψους 215 μέτρων. Η διάσχιση του, απαιτεί συνολικά 20 τεχνικές καταβάσεις εκ των οποίων οι 9 είναι του Μάστορα και οι υπόλοιπες είναι το τελευταίο μέρος του Χα.

Το φαράγγι του Χα και το ρήγμα του Ισθμού της Ιεράπετρας είναι ένα μνημείο της φυσικής και γεωλογικής κληρονομιάς που ξεπερνά τα όρια της Κρήτης. Έχει ήδη αξιολογηθεί ως γεώτοπος εθνικής σημασίας. Έχει επίσης αξιολογηθεί και προταθεί ο χαρακτηρισμός μιας έκτασης γύρω του περί τα 4.800 στρέμματα ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους.

Πρόσθετες πληροφορίες

Υψόμετρο: 120μ. (Μοναστηράκι) έως 590μ. (Οροπέδιο Θρυπτή)

Σημείο εκκίνησης: Μοναστηράκι

Τύπος διαδρομής: Δεν μπορεί να διασχισθεί από το εσωτερικό. Μόνο από το μονοπάτι Ε4 από Μοναστηράκι προς το Θρυπτή

Βαθμός δυσκολίας: Πολύ δύσκολο – Μόνο για έμπειρους ορειβάτες

Απόσταση από το Μοναστηράκι προς Θρυπτή 9 χλμ. (Διαδρομή Ε4)

Φαράγγι Χα Φωτογραφίες

Δάσος Θρυπτή - Οροπέδιο και το χωριό

Το Δάσος Θρυπτή και Φύση

Το δάσος και το οροπέδιο Θρυπτή βρίσκονται ακριβώς πάνω από την περιοχή του φαραγγιού Χα !..

Η περιοχή του όρους Θρυπτή χαρακτηρίζεται από την υψηλή αισθητική της αξία, ειδικά στις νότιες πλαγιές με τα πευκοδάση τραχείας πεύκης και από μεγάλη βιολογική ποικιλότητα. Οι κορυφογραμμές που εκτείνονται μεταξύ των κορυφών Αφέντης (1476μ.), Κάψα (997μ.), Παπούρα (1010μ.), Κουφωτό (912μ.), οι ρεματιές ανάμεσα καθώς και το οροπέδιο της Θρυπτής, κάνουν το ανάγλυφο ιδιαίτερα τραχύ και δημιουργούν έναν από τους πλέον σημαντικούς βιότοπους στην Κρήτη κυρίως για τα αρπακτικά πουλιά. Η Θρυπτή είναι επίσης βοτανικός παράδεισος καθώς έχουν καταγραφεί περισσότερα από 60 είδη ενδημικών φυτών της Κρήτης, ενώ η καμπανούλα της Ιεράπετρας (Campanula hierapetrae), ένα ενδημικό αμάραντο (Helichrysum doerfleri) και η επίσης ενδημική μινουάρτια (Minuartia wettsteinii), είναι είδη που απαντούν αποκλειστικά στη Θρυπτή.

Το νοτιοδυτικό τμήμα της οροσειράς της Θρυπτής έχει ξεχωριστή σημασία για την ορνιθοπανίδα. Οι κορυφές Κουφωτό και Καταλύματα Αγίου Ιωάννη αποτελούν σημαντικές θέσεις αναπαραγωγής για τον γυπαετό (Gypaetus barbatus), το όρνιο (Gyps fulvus), το χρυσαετό (Aquila chrysaetos) και τον πετρίτη (Falco peregrinus) ενώ κίρκοι, ξεφτέρια, φιδαετοί, σπιζαετοί, γερακαετοί, γερακίνες και άλλα αρπακτικά έχουν σημαντική παρουσία. Στα χαμηλότερα υψόμετρα απαντώνται κούκοι, σπίνοι, κορυδαλλοί, τσίχλες, συκοφάγοι και άλλα είδη πτηνών των θαμνώνων και των φρυγάνων καθώς και πλήθος αγροτικών ειδών.

Το Χωριό...

Αξιοθέατα Παράδοση

Θρυπτή

Ένα υπέροχο χωριό πάνω σε ένα πανέμορφο και άγνωστο στους πολλούς οροπέδιο. Η γρηγορότερη πρόσβαση γίνεται από το Καλό Χωριό,…

Οικισμός Μοναστηράκι

Το Μοναστηράκι είναι ένας πανέμορφος παραδοσιακός οικισμός, βόρεια της Ιεράπετρας, δίπλα ακριβώς από το φαράγγι του Χα, με πολύ εντυπωσιακή θέα στην βόρεια ακτή του Λασιθίου. Παρόλο που είναι πολύ κοντά στην Ιεράπετρα, και σε χαμηλό υψόμετρο( 146μ), από εκεί έχετε γρήγορη και εύκολη πρόσβαση στην Παχειά Αμμο και στο Καβούσι. Όπως και στα περισσότερα χωριά της ανατολικής Κρήτης, μπορείτε να το επισκεφτείτε ότι ώρα θέλετε, μέρα ή βράδυ, και πάντα θα βρείτε κάπου να καθίσετε για φαγητό, καφέ ή ρακί!

Η ονομασία του προήλθε από ένα μοναστήρι που βρισκόταν εκεί και ήταν πολύ παλιό και τα γύρω σπίτια ήταν κελιά. To Μοναστηράκι, ένα από τα πιο παραδοσιακά χωριά του Νομού Λασιθίου διαθέτει πολλά σπίτια πετρόκτιστα, απόλυτα προσαρμοσμένα στο περιβάλλον και με καταπληκτική θέα προς τον κόλπο του Μιραμπέλλου, την Παχειά Άμμο και τον κάμπο της Ιεράπετρας.

Το Μοναστηράκι συνδυάζει με μοναδικό τρόπο:

την ιστορία με τους μύθους
τη θάλασσα με το βουνό
την άγρια φύση με τη γαλήνη
τις διακοπές με τον παραδοσιακό τρόπο ζωής

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, το Μοναστηράκι ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Παχείας Άμμου, του πρώην Δήμου ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ του Νομού ΛΑΣΙΘΙΟΥ.

Το Μοναστηράκι έχει υψόμετρο 146 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 35,0775920221 και γεωγραφικό μήκος 25,8239022625.

Πεζοπορία σε μονοπάτι Ε4: Βασιλική - Μοναστηράκι - Θρυπτή

Από τον οικισμό Bασιλική (2,5 χλμ δυτικά από το Μοναστηράκι) ακολουθούμε τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο ανατολικά και αφού περάσουμε βόρεια από το χαμηλό λόφο, όπου βρίσκονται τα υπολείμματα της πρωτομινωικής εγκατάστασης, φτάνουμε στον επαρχιακό δρόμο Aγ. Nικολάου – Iεράπετρας τον οποίο διασχίζουμε και περνάμε απέναντι σε χωματόδρομο στην αρχή του οποίου υπάρχει εικονοστάσι. Συνεχίζουμε ανατολικά ελαφρά ανηφορικά μέσα από ελαιώνες, αφήνουμε δεξιά μας διπλό παρακλάδι και αμέσως λίγο παραπάνω αριστερά άλλο μικρότερο μέχρι που συναντάμε κεντρικό χωματόδρομο τον οποίο ακολουθούμε αριστερά και αφού περάσουμε δίπλα από παλιά αγροικία βρισκόμαστε στον εγκαταλελειμένο οικισμό Mοναστηράκι.

Aφού διασχίσουμε το χωριό ανεβαίνουμε στο πάνω μέρος ανατολικά όπου συναντάμε χωματόδρομο τον οποίο ακολουθούμε με νότια με νότια κατεύθυνση.

Ακολουθούμε τον κύριο χωματόδρομο για περίπου 1700 μέτρα και μετά από χαρακτηριστική δεξιά στροφή διακρίνουμε αριστερά μας το ευδιάκριτο μονοπάτι το οποίο αρχικά ακολουθεί το δυτικό όριο εγκαταλελειμμένου αμυγδαλεώνα και στην συνέχεια αρχίζουμε να ανηφορίζουμε βορειοανατολικά προς την κορυφή της νότιας πλαγιάς του φαραγγιού του Χα.

Tο ανέβασμα είναι σχετικά δύσκολο και κουραστικό, αλλά από ολόκληρη τη διαδρομή έχουμε εκπληκτική θέα προς ολόκληρο τον κόλπο του Mεραμπέλλου και την πεδιάδα του Kαβουσίου και της Παχειάς Άμμου. Στο βάθος δυτικά απλώνεται στο σύνολο του ο ορεινός όγκος της Δίκτης.

Μετά από περίπου 30 λεπτά ανάβασης στο μονοπάτι φθάνουμε σε χαρακτηριστικό βράχο ακριβώς στο χείλος του γκρεμού του Χα. Στην συνέχεια το μονοπάτι διασχίζει πευκόφυτη περιοχή και συναντά χωματόδρομο τον οποίο ακολουθούμε αριστερά για περίπου 1300 μέτρα μέχρι το γραφικό εξωκλήσι της Αγίας Άννας με δροσερή πηγή κάτω από τα πλατάνια.

Kάτω χαμηλά στην ανατολική όχθη χειμάρρου φαίνονται τα ίχνη παλαιού οικισμού καρβουνιάρηδων που έδωσαν το όνομα Kαμινάκια στην τοποθεσία.

Ο χείμαρρος χαμηλά καταλήγει στο φαράγγι του Xα ένα από τα δυσκολότερα της Kρήτης που μόνο με αναρρίχηση μπορεί να πραγματοποιηθεί η διάσχισή του. Συνεχίζουμε αριστερά και βόρεια από το εκκλησάκι ακολουθώντας τον κύριο χωματόδρομο, έχοντας πάντα αριστερά χαμηλά την μικρή ρεματιά και μετά από πορεία περίπου 2 χιλιομέτρων βρισκόμαστε στο κέντρο του αγροτικού συνοικισμού της Θρυπτής που κατοικείται εποχιακά από την άνοιξη έως και το φθινόπωρο.

Tα σπίτια του οικισμού σε μικρές ομάδες ή μεμωνομένα είναι διάσπαρτα στην πλαγιά, ανάμεσα σε πεζούλες με αμπέλια. Στο σημείο του οικισμού που καταλήγει ο χωματόδρομος υπάρχει βρύση με πόσιμο νερό.

Ο αρχαιολογικός χώρος Χαλασμένου

Τα αρχαιολογικά ευρήματα στην έξοδο του Χα μαρτυρούν ότι στην περιοχή υπήρχε συνεχής ανθρώπινη δραστηριότητα από τη Νεολιθική εποχή. Η δραστηριότητα αυτή εντάθηκε κατά τις ταραγμένες περιόδους του τέλους της Μινωικής εποχής. Μόλις 280μ. νοτιοδυτικά της εξόδου του φαραγγιού Χα, σε υψόμετρο 230μ., βρίσκονται τα ερείπια του Χαλασμένου, του σημαντικότερου και ίσως του μεγαλύτερου αρχαίου οικισμού του 12ου αιώνα π.Χ.

Οι ανασκαφές ξεκίνησαν εκεί το 1992 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών και την ΚΔ’ Εφορία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και αποκάλυψαν μεγάλα ορθογώνια κτίρια, δρόμους ή καλντερίμια, ελεύθερους χώρους, δημόσιο ιερό με σπάνια αγγεία και ευρήματα δηλωτικά του τέλους της εποχής του χαλκού. Συνολικά ανασκάφτηκαν 27 αρχιτεκτονικές μονάδες που εξαπλώνονται στο λόφο της Κεφάλας σε μια έκταση περί τα 6,5 στρέμματα.

Όπως μας πληροφορεί σε αρκετές δημοσιεύσεις της η επικεφαλής της ανασκαφής αρχαιολόγος κ. Μεταξία Τσιποπούλου, ο οικισμός, χτίσθηκε, κατοικήθηκε και εγκαταλείφθηκε -άγνωστο γιατί- τον 12ο αιώνα π.Χ. Διαπιστώθηκε όμως από τα ευρήματα των ανασκαφών ότι αναπτύχθηκε ξανά κάποια δραστηριότητα τον 8ο αιώνα π.Χ. Ο λόφος επέτρεπε στους κατοίκους να ελέγχουν το Κρητικό και το Λιβυκό Πέλαγος, ενώ λίγο χαμηλότερα, στην εύφορη πεδιάδα, είχαν τις καλλιέργειές τους.

Ο αρχαιολογικός χώρος Καταλύματα

Στο στόμιο του Χα, στη μέση του γκρεμού της Παπούρας υπάρχουν τα ερείπια ενός ακόμα οικισμού που οι κάτοικοι της περιοχής ονομάζουν «Καταλύματα». Όπως έδειξε η αρχαιολογική σκαπάνη του Krzysztof Nowicki την περίοδο 1989-1990, ο οικισμός αυτός ήταν πιθανότατα λίγο παλαιότερος, του Χαλασμένου. Η θέση χρησιμοποιήθηκε επίσης στο κοντινό παρελθόν, σαν χώρος καταφυγής των κατοίκων της περιοχής κατά την Τουρκοκρατία και την περίοδο της κατοχής της Κρήτης από τους Γερμανούς. Τα Καταλύματα βρίσκονται σε ιδιαίτερα δυσπρόσιτη περιοχή.

Η πρόσβαση αρχικά γίνεται ανεβαίνοντας τη βόρεια σάρα για 170-180μ. και στη συνέχεια ακολουθώντας ένα φυσικό ασβεστολιθικό περβάζι στην απόκρημνη πλαγιά της Παπούρας μέχρι το άκρο της βόρειας πλαγιάς του Χα. Το περβάζι έχει μήκος 40μ. και μέσο πλάτος 1μ. Ο οικισμός καταλαμβάνει τουλάχιστον οκτώ οριζόντιους εξώστες του πλακώδη ασβεστόλιθου σε υψομετρικό εύρος 65μ., από τα 280 έως τα 345 μέτρα υψόμετρο με ερείπια τουλάχιστον δέκα αρχιτεκτονικών συνόλων, σπιτιών ή ομάδων σπιτιών, σε μια έκταση 3,5 στρεμμάτων. Η θέση είναι ορατή από ψηλά, από την απόκρημνη νότια άκρη του φαραγγιού. Είναι επίσης ορατή και από τον Χαλασμένο.

Τα Καταλύματα είναι πραγματικά μια θέση που κόβει την ανάσα. Αρχικά υπάρχει το δέος και η συγκίνηση που προκαλεί ο ίδιος ο αρχαιολογικός χώρος και στη συνέχεια η θέα προς το εσωτερικό του φαραγγιού και τον μεγαλειώδη καταρράκτη του Μάστορα αλλά και η θέα προς τα δυο πελάγη και τη Δίκτη.